Film | Muzyka | Pasje

ROTER HIMMEL
Berlinale 2023
reż. Christian Petzold

moja ocena: 6/10

Naprawdę ciężko wskazać moment, w którym Christian Petzold został nieformalnym królem europejskiego melodramatu, poszukującym w tym specyficznym gatunku nowej optyki nawet wtedy, gdy opowiada klasyczne historie. Jak w pokazywanym na Berlinale kilka lat temu “Undine”, które przenosiło mitologiczną narrację do współczesności. Jak w doskonałym “Feniksie”, gdzie poszukiwanie nagle utraconego uczucia było jedynie pretekstem dla poetyckiej refleksji o wojennej traumie, zdradzie i krzywdzie. W swoim najnowszym filmie Petzold znów opowiada o sile uczuć generowanej poprzez przypadkowe spotkania i zderzającej się z nieznośną przyziemnością życia. Młody autor Leon (Thomas Schubert) planuje wraz z przyjacielem (Langston Uibel) zaszyć się w nadbałtyckiej willi rodziny Felixa, by obaj mogli dokończyć swoje artystyczne projekty. Pisarz pracuje nad pierwszą powieścią, drugi z mężczyzn nad fotograficznym portfolio. Życie rzuca im jednak kłody pod nogi. Po drodze nad morze psuje się auto, zmuszając kumpli do tułaczki przez las z nie najlżejszymi bagażami. Na miejscu okazuje się też, że matka Felixa udostępniła miejscówkę córce przyjaciółki, której obecność dokumentują głównie nieposprzątane naczynia, porozrzucana bielizna i odgłosy nocnych zabaw w sypialni.

Nadja (Paula Beer) nie zrobiła być może najlepszego pierwszego wrażenia, ale pomimo swojej chaotycznej aury okaże się całkiem niezłą współlokatorką. Przynajmniej dla Felixa, zdecydowanie bardziej towarzyskiego i otwartego z tej dwójki, potrafiącego skupić się nie tylko na pracy, ale też na prostych przyjemnościach – pływaniu, plażowaniu, dyskusjach, kolacjach. Znajdzie nawet moment na naprawę przeciekającego dachu. Leon natomiast skupiony jest głównie na sobie i na powieści, nad którą pracuje. Jestem dupkiem – powtórzy sobie wiele razy, gdy jego narcystyczne usposobienie zepsuje nastrój akurat całkiem miłej chwili. A te miłe chwile zdaje się warto w tym czasie szczególnie celebrować. Pojawiające się od czasu do czasu syreny wozów strażackich i komunikaty służb zwiastują bowiem nadchodzące niebezpieczeństwo.

Dzięki postaci gburowatego Leona i skupieniu większości uwagi widza właśnie na tym bohaterze, w jego własnym mniemaniu czekającym na odkrycie autorem z wielkim talentem, oraz na jego interakcjach ze zdecydowanie sympatyczniejszym otoczeniem, do pozornie ciężkiej, egzystencjalnej przypowieści o trudach bycia artystą, wkrada się autentycznie fajny humor. Gdzieś, wcale nie daleko, płoną lasy, a pożary zagrażają nadmorskim miejscowościom, a nadęty Leon obrywa kolejne kuksańce od życia, obserwując, jak znośniejszą, a nawet pełniejszą w kwestii potencjalnych sukcesów i skali talentu, egzystencję mają jego towarzysze.

“Roten Himmel” ma też niestety zdecydowanie zbyt poważny oraz nie pasujący do tak lekkiej narracji finał, który puentuje losy bohaterów nie tylko za szybko, ale przede wszystkim w najbardziej pretensjonalny sposób z możliwych. Film proponuje morał o tym, że śmierć jest też częścią życia, artystyczne spełnienie wyrasta głównie z tych najbardziej bolesnych doświadczeń, a najpiękniejsza miłość to oczywiście ta niespełniona czy wręcz tragiczna. Jakie to było strasznie niepotrzebne tej całkiem udanej opowieści.

KIEDYŚ WSZYSTKO SOBIE OPOWIEMY
Berlinale 2023
reż. Emily Atef

moja ocena: 3.5/10

Tytuł filmu Emily Atef, ale też powieści, której stanowi on adaptację – “Kiedyś wszystko sobie opowiemy” – został pożyczony z innej książki, lektury zdecydowanie poważniejszego kalibru. W “Braciach Karamazow” pewnego lata 1990 roku zaczytuje się nastoletnia Maria (Marlene Burow), choć losom dziewczyny zdecydowanie bliżej do innej bohaterki z kart wielkiej, rosyjskiej literatury. Podobnie jak niejaka Anna Karenina 19-latka ze wschodniej części niedawno zjednoczonych Niemiec wikła się w skomplikowane relacje z dwoma mężczyzna oraz oddycha bolączkami i trudnościami dwóch rodzin – swojej własnej i jednego ze swoich kochanków, ale po kolei. Maria spędza leniwe lato na rodzinnej farmie swojego chłopaka Johannesa (Cedric Eich), którego bliscy praktycznie uważają już dziewczynę za część swojej rodziny, podczas gdy jej własna praktycznie się rozpadła. Pogrążona w depresji, bezrobotna matka mieszka kątem u niegdysiejszych teściów, choć jej były mąż i ojciec Marii gdzieś indziej układa sobie życie z nową, młodszą partnerką. Zakochany w dziewczynie Johannes stanowi w pewnym sensie gwarant jej aktualnego dobrostanu, choć na horyzoncie maluje się rozłąka młodych kochanków. Chłopak marzy o fotograficznych studiach w mieście, a Maria nie chce nawet ukończyć szkoły średniej. On jest zajęty snuciem planów na przyszłość, ona w letnim słońcu odpływa, zatracając się w książkach i nie myśli, co przyniesie jutro. A ono przynosi Hennera (Felix Kramer) – dwukrotnie starszego od Marii samotnika z sąsiedniego gospodarstwa, z którym dziewczynę połączy płomienny romans.

Zakazane uczucie narodziło się w konkretnych okolicznościach. Po upadku muru berlińskiego i zjednoczeniu Niemiec błyskawicznie i właściwie bez znieczulenia przestawiono centralnie sterowaną gospodarkę niegdyś komunistycznego kraju na kapitalistyczne tory. Owe historyczno-społeczne uwarunkowania, tamtejsze niepokoje i obawy choćby takich wiejskich, rolniczych społeczności stara się unaocznić film Atef, ale czyni to okrutnie niechlujnie, pobieżnie i na skróty. Gdybym chciała być złośliwa, wyśmiałabym, że scena pierwszego intymnego zbliżenia Marii i Hennera zajmuje więcej ekranowego czasu niż obraz pracy rolników, dla których uprawy i hodowla zwierząt to jedyne źródło marniejącego w nowych realiach dochodu. W filmie dość umownie potraktowano upływający czas. W innym tempie toczy się historia kochanków, w innym – pozostałych bohaterów. Zresztą tę opowieść śledzimy teoretycznie w ciągu kilku letnich tygodni, ale czas raczej się tu zatrzymał.

Najciekawszy w filmie jest wątek zderzenia przeszłości i przyszłości. Dla Marii i Johannesa po politycznych zmianach otwierają się przecież nowe możliwości. Podróżując po zachodnich miastach, odnajdują się oni w nich znakomicie, podczas gdy ich rodzice i starsi krewni zbyt mocno są przywiązani do tego, co było – kolektywnej pracy czy statycznego trwania w jednym miejscu. Ten wątek w “Kiedyś wszystko sobie opowiemy” nie znajduje jednak szerszego rozwinięcia. Film nie ma bowiem aspiracji, by być czymś więcej niż banalnym romansem. Raczej potyka się o wrzucane tu i ówdzie konteksty, aniżeli wykorzystuje je, by nadać opowieści więcej głębi.